JOZEF, TEKENINGEN VAN IVAN URBÁNEK

(ISBN 978-90-80341-04-31 Uitgeverij Zwart op Wit )

Veel kunstenaars zijn geïnspireerd door de beeldende verhalen uit de bijbel. Musea en kerken hangen vol. Naast schilderijen, beelden, fresco’s, gravures, etsen en tekeningen is het aantal bijbels verlucht met illustraties niet te overzien. Rembrandt, Gustave Doré, Gerard Hoet, Jan Luiken, W.G. van der Hulst jr., Mart Kempers, Piet Worm, Chagall.

Zij allen hebben de bijbel vertaald in hun eigen ‘taal’. Zo ook Ivan Urbánek. In talrijke schoolschriftjes heeft hij duizenden tekeningen gemaakt van de verhalen uit het Oude Testament. Van hem is nooit een bijbel uitgegeven. We hebben toch al een bijbel…

Op initiatief van Bert Kisjes en met medewerking van de zus van Ivan en haar dochter is er nu een uitgave van die schriftjes in boekvorm tot stand gekomen. De geschie-denis van Jozef uit Genesis. In zwart-wit tekeningen heeft Ivan Urbánek het verhaal ‘letterlijk’ vertaald. Een kostelijk boek, waarin je blijft kijken en lezen, net een bijbel. De potlood-tekeningen zijn met geen pen te beschrijven en met geen andere te vergelijken. Zelf noemt hij zijn mensfiguren ‘trottels’. Het zijn koppen met ledematen die de karakters verbeelden en het verhaal vertellen. Op elke pagina staat het hoofstuk en het bijbehorende vers vermeld waardoor hij is geraakt. Uit een afwisselende gezichtshoek en soms door elkaar getekend staan de gebeurtenissen op papier. Enkele bladzijden doen mij sterk denken aan de manier waarop Marc Chagall zijn schilderijen vorm heeft gegeven (zie zijn violist in het Stedelijk). Net als bij Chagall getuigen de tekeningen van de attributen die Ivan bij zijn vertellingen gebruikt van veel humor.

De meubels in het paleis van de farao en in het huis van Potifar zijn bijvoorbeeld 17e eeuws. En het hondje, van de vrouw van, is zo weggelopen uit de film ‘Irma la Douce’ (39-10). Wanneer in opdracht van onderkoning Jozef zijn jongste broer Benjamin gehaald moet worden, gebeurt dat met een concorde (45-14). Het zijn geen natuurgetrouwe tekeningen. Met een paar simpele potloodlijntjes geeft hij de gebeurtenissen weer.

Wel realistisch zijn de handen die hij tekent. Wijzend, afwijzend, vragend, gebiedend, verleidelijk, ontzet, berustend, vechtend, biddend, zegenend. De tekening van één hand, een enkel handgebaar symboliseert soms het hele verhaal. Met gekruiste ledematen, voorzien van handen, zegent vader Jacob de zonen van Jozef: Efraïm en Manasse, rechts de jongste en links de oudste (48.14-16). Slim!?
Het zit’m in de genen…

Kees Zwart