DE GRONDTEKST VAN DE HERZIENE STATENVERTALING

In TROUW van 29 dec. 2010 stond onder de alarmerende titel ‘Basis Herziene Statenvertaling volkomen achterhaald’ op naam van de redactie Religie en Filosofie een samenvatting van een artikel van J.L.H. Krans in het door het Nederlands Bijbelgenootschap uitgegeven tijdschrift

Met Andere Woorden (10/4, dec. 2010). In dit artikel, maar veel meer nog in de samenvatting daarvan, wordt de indruk gewekt dat de Herziene Statenvertaling een volstrekt onbetrouwbare bijbel is. Dat is een tendentieuze voorstelling van zaken.

Inderdaad, de keuze voor de zg. ‘Textus Receptus’ van het ‘Nieuwe Testament’ (over het ‘Oude Testament’ laat de auteur zich niet uit) is betreurenswaardig. Wij hebben zonder twijfel een betere Griekse grondtekst dan die de Statenvertalers gebruikten. Natuurlijk zijn er verschillen. Zo zijn er in het ‘Nieuwe Testament’ twee grote teksteenheden weggevallen omdat ze in de betere handschriften niet voorkomen: Markus 16:9-20 en Joh. 7:53-8:11. Die had men op zijn minst tussen haakjes kunnen zetten, zoals soms ook gebeurt in moderne edities van de Griekse tekst. Datzelfde geldt voor een aantal kleinere tekstgedeelten, zoals Matt. 27:35b, Luc. 17:36, 22:43-44, Hand. 8:37, 9:5b, Rom. 11:6b en 1Joh. 5:7b-8a. Bovendien is in de ‘Textus Receptus’ een enkele keer schijnbare tegenspraak weggewerkt en zijn teksten soms aangepast op grond van een parallel elders in het ‘Nieuwe Testament.’ Maar waar het ingrijpende dingen betreft is dat het dan ook wel ongeveer.

Waar dit soort wijzigingen vandaan komt is niet altijd duidelijk. Wel weten wij dat Byzantijnse geleerden in de vroege middeleeuwen de Griekse tekst hebben aangepast aan hun opvattingen over wat goed Grieks was. Dat leverde weliswaar een groot aantal veranderingen op, maar als je kijkt naar het soort verandering, blijkt het overwegend te gaan over grammaticale en stilistische kleinigheden, waarvan bovendien een deel in vertaling niet eens zal meekomen.

De statenvertalers gebruikten in de 17e eeuw de beste wetenschappelijke uitgave van het Griekse Nieuwe Testament die voorhanden was, de ‘Textus Receptus’ van Elzevir uit 1624. Het blijft jammer dat de HSV die tekst kritiekloos heeft overgenomen. Als je dan persŽ de ‘Textus Receptus’ wilt gebruiken, neem dan in ieder geval een betere dan die van 1624. Die zijn er, sinds 1701. Het beroep op ‘herziening’ in dit verband is niet erg overtuigend; men heeft in de HSV op vele plaatsen gewoon opnieuw vertaald.

Maar deugt de HSV dan helemaal niet? Dat gaat veel te ver. De vrijheden die de NBV zich permitteert in de vertaling leiden voortdurend tot veel grotere afwijkingen van Nestle/Aland27 (de zg. ‘moderne tekst’) dan het gebruik van de ‘Textus Receptus’. Wie er prijs op stelt dicht bij de grondtekst te blijven, kiest voor de HSV. De tekstkritische tekortkomingen daarvan moeten wij dan maar voor lief nemen.

Rochus Zuurmond

Auteur is emeritus predikant (PKN) en was hoogleraar Bijbelse theologie