MAGNIFICARE

Het heeft mij dikwijls bezig gehouden hoe het komt dat sommige mensen een onbedwingbare behoefte hebben om anderen te kwetsen. In onze cultuur zijn de slachtoffers over het algemeen mensen, die hoger geplaatst zijn (boven het maaiveld uitsteken). Ook het gelóof van mensen in God of Allah is een uitgezocht doelwit om mensen te kwetsen. Onze jongste geschiedenis wijst uit hoezeer dat gelovigen kan raken. Het kwetsen van gelovigen heeft soms een planmatige, je zou kunnen zeggen ‘diepe’ achtergrond. Ik begreep uit de reacties na de programmaserie ‘God bestaat niet, dat de makers werden gedreven door een ideaal, te weten een protest te laten horen tegen die rare, zelfs gevaarlijke gelovigen, die maar alles wat er in bijbel of koran staat letterlijk nemen en er niet tegen op zien op grond van hun geloof anderen te veroordelen, of erger nog, te vermoorden of op een gruwelijke manier af te slachten.

En ook als christenen moeten we toegeven: het geloof kan in mensen het beste èn het slechtste oproepen. En: het bederf van het beste is het slechtste!. Om nu maar bij het christendom te blijven – we hebben in de geschiedenis van de kerk voorbeelden te over van pervertering van het geloofsgoed van de bijbel. We weten dat allerlei misverstanden door gelovigen zelf worden opgeroepen en met onverflauwde ijver in stand worden gehouden. In deze dagen kun je daarbij denken aan degenen, die de ramp, die New Orleans heeft getroffen, duiden als een straf van God over deze ‘slechte stad’. Ik weet niet meer wie aan het eind van de vorige eeuw heeft gezegd: ‘Het grote gevaar voor de 21e eeuw is gelegen in allerlei vormen van fundamentalisme’. Als christenen zullen we daarbij al gauw aan de islam denken maar de moslim zal daarbij veelvuldig aan het christendom denken.

Vaak heeft de discussie over deze vragen een veel mildere vorm. Een voorbeeld daarvan trof ik in het Magazine van de Erasmusuniversiteit. Iemand was gepromoveerd op een studie over biologische functies en had op het schutblad van het boek Genesis 1 vs 1 laten afdrukken: “In den beginne schiep God de hemel en de aarde”. Een emeritus hoogleraar van dezelfde universiteit viel de promovendus daarop aan omdat hij verderop in het boek en in de bewijsvoering van allerlei biologische processen deze tekst nergens meer was tegengekomen. De emeritus hoogleraar vroeg zich af of een dergelijke religieuze, onbewijsbare uitspraak in een wetenschappelijke publicatie (en dan nog wel aan de Erasmusuniversiteit en niet bijv. aan de V.U. in Amsterdam of in Kampen) wel is toegestaan. Hij zou daarover graag een discussie willen openen. In het volgende nummer ging de studentenpredikant van Rotterdam, Dick van Kampen hierop in. Hij zegt o.a.: ‘Zolang de bijbel bestaat, is de feitelijke interpretatie slechts éen van de mogelijke interpretaties geweest en zeker niet de meest oorspronkelijke. Als we evenwel de tekst benaderen als inspirerende en onthullende poëzie, zegt het citaat uit Genesis uitsluitend iets over de levensvisie van de promovendus, n.l. dat hij vol vertrouwen in het leven staat, grond onder de voeten heeft of iets van dien aard. Vanzelfsprekend uitgaan van de letterlijke interpretatie van de bijbel, doen doorgaans alleen zij, die willen aantonen dat geloof wetenschappelijk gezien onzin is. En dat is dezelfde categorie van vermenging van geloof en wetenschap, waaraan ook minister van der Hoeven zich bezondigt als ze een wetenschappelijke discussie wil over “intelligent design”.’

Er zou nog meer aardigs uit dit antwoord te citeren zijn maar ik ben deze meditatie begonnen over de behoefte om te kwetsen en ik wil daar nog even op terug komen. Kwetsen is ‘klein maken’ (het wordt vaak verward met vrijheid van meningsuiting) en het tegenovergestelde daarvan is ‘groot maken’, magnificare, loven. En loven dat kun je leren, evenals trouwens kwetsen. In de liturgie wordt de kerkganger opgevoed in het loven en dat is een van de grote voordelen van het ‘meeleven met de liturgie’. Zoals je van huis uit het vermogen om je te verwonderen mee kunt krijgen of een gevoeligheid voor bepaalde vormen van kunst, zo kun je ook het vermogen tot groot maken van God maar ook van de naaste in de opvoeding meekrijgen. Ik denk dat dat in een tijd waarin veel geklaagd wordt over verharding een heel belangrijk element moet zijn of weer worden in de opvoeding. En dan denk ik aan de overbekende maar ook heel diepzinnige legende van de ridder Luifried, die heel gemakkelijk de belofte aflegde om elke avond een loflied te zingen. In de loop van zijn leven, geconfronteerd met alle mogelijke moeilijkheden bleek hem echter hoe moeilijk dat kan zijn en ook hoezeer het hem uittilde boven diezelfde moeilijkheden.
‘
In de Waagschaal’ bestaat 60 jaar. De redactie heeft zich altijd beraden over de zuiverheid van wat er ter sprake werd gebracht. De naam geeft dat ook aan. De schrijvers durven overigens ook hun nek uit te steken zodat in woord en wederwoord over stekelige problemen kan worden nagedacht. We verheugen ons over deze 60 jaar en op de toekomst van het blad. Laat ook in moeilijke tijden het magnificare niet ontbreken.

I.C.Visser – Schroot.