Onlangs toonde Beatrice de Graaf zich bezorgd over de ‘verbinnenlandisering’ van de buitenlandse politiek. In het spoor van J.L. Heldring hekelde zij als columnist ‘het feit dat de minister van Buitenlandse Zaken zonder te knipperen met zijn ogen in oorlogstijd de brug heeft verlaten’ en uitgerekend door de minister van Binnenlandse Zaken wordt opgevolgd. Typisch Nederlandse politiek, immer naïef en eigenwijs: om het mondiale krachtenveld bij voorkeur te bezien door een binnenlandse bril (NRC, 13 september 2023).

Over naïef en eigenwijs valt te twisten, maar van ‘verbinnenlandisering’ kan dit tijdschrift niet snel beticht worden. Weliswaar – voor zover bekend – geschreven op Nederlandse bodem spreekt uit de bijdragen in dit nummer een ruimer, in het bijzonder Europees perspectief. Het zijn bij uitstek ándere stemmen (gehoord, gelezen, vertaald) die de auteurs tot schrijven maanden.

Willem Maarten Dekker beantwoordt, in wat een drieluik zal worden, de vraag ‘Waarom ik christen ben’ om te beginnen met een pleidooi voor waardering van de christelijke, Europese beschaving. Verwijlend bij enkele pieken van cultuur- en geestesleven stelt hij: ‘Dit alles zou er niet geweest zijn, als Christus in Europa niet was verkondigd’. O.W. Dubois bepaalt ons eveneens bij een Europese piek: de romantraditie, ‘schatkamer van schoonheid en wijsheid’, naar aanleiding van de nieuwe vertaling van het eerste deel van Romain Rollands Jean-Christophe. De geografische grenzen van Europa worden overschreden dankzij Augustinus, zoals bestudeerd door Hannah Arendt in haar proefschrift over diens liefdesbegrip. Nu dit boek voor het eerst in het Nederlands is vertaald, duikt Peter Verbaan naar parels en ziet zich geconfronteerd met een spannende vraag. Jan Bruin neemt ons mee naar de kathedraal van Antwerpen aan de hand van een boek van kunsthistorica Wendy Wauters. Niet als moderne toerist maar als inwijding in de belevingswereld van middeleeuwse kerkgangers. Hoe ruikt dat eigenlijk?

In de rondgang door Europa mag een zekere stem uit Zwitserland niet ontbreken. Rinse Reeling Brouwer weegt de bijdragen van een recente Barthbundel op hun overtuigingskracht. Pieter Vos bespreekt de brochure Karl Barth over oorlog en vrede (zoals eerder Harry Pals, IdW 52-5) alsmede Meijerings nieuwe boek over dit onderwerp, met het oog op de oorlog in Oekraïne en de waardering van Westerse militaire steun. Werner Pieterse stelt op zijn beurt vragen bij het ‘grote verhaal’ en de waarden van Europa naar aanleiding van ervaringen van de Brit Timothy Garton Ash, de Albanese Lea Ypi en de Litouws-Frans-joodse Emmanuel Levinas.

Dankzij Maarten den Dulk en Coen Constandse eindigt de reis in de binnenkamer, met gedachten over inkeer en ommekeer bij het boek van Wim Dekker door de eerste, en een ‘persoonlijke, geestelijke opdracht’ in tijden van post-truth door de tweede.

Van binnen naar buiten, van buiten naar binnen.

Hans de Waal

In de waagschaal, jaargang 52, nr. 10, 21 oktober 2023