COMMENTAAR (Vaticanologie)

Wie ambitie heeft om paus te worden moet beseffen dat de Benedictussen het er niet goed van hebben afgebracht. Van de meeste Benedictussen is in de handboeken geen spoor meer te bekennen. Oké, Benedictus V werd niet erkend door keizer Otto, terwijl Benedictus XIII op een stoel in Avignon zat. Benedictus XIV moet zich vergist hebben, want hij noemde zich ruim 300 jaar later opnieuw XIII, en hij ‘vermochte nicht einmal den kleinen Kanton Luzern zum Gehorsam zu zwingen’ (Heussi). Slechts twee Benedictussen blijven over waarop de huidige paus zich beroepen kan hebben: de verlichte Benedictus XIV (1740-1758) die de macht van de Jezuïeten aan banden legde en broeder nr. XV (1914-1922) die, jawel, de opvolger van de nog immer populaire Pius X was. Zijn vredesactie in 1917 was, naar de mens gemeten, geen succes; wel voltooide hij het nieuwe wetboek van het kerkelijk recht dat zijn voorganger was begonnen.

Wie is nu Benedictus XVI? Joseph Ratzinger is gepromoveerd op ‘Volk und Haus Gottes in Augustins Lehre von der Kirche’ (1953), deed mee aan het 2e Vaticaans Concilie, waarvan hij zich steeds meer distantieerde (zo noemde hij in de jaren ‘80 het concilie ‘een ongeluk voor de kerk’), en was professor aan verscheidene universiteiten. In november 1981 werd hij, inmiddels tot kardinaal gestegen, door Johannes Paulus II benoemd tot voorzitter van de geloofscongregatie, een van de meest invloedrijke posities binnen de RKK. Hij trad aan met de woorden: ‘Ich glaube, dass der Kern der Aufgabe die Suche um Einheit ist.’ Een eenheid die hij zocht door een frontale aanval te doen op de bevrijdingstheologie. Zo belette hij dat Johann Baptist Metz de opvolger werd van Karl Rahner, was hij verantwoordelijk voor het schrijfverbod van Leonardo Boff in 1985 en verbood hij in 1986 een groot opgezet werk over de bevrijdingstheologie. Roma locuta, libri finiti. Dan wordt hij paus en weet zich opeens de urbi ét orbi-houder van Christus op aarde. Ach, was hij maar ketterjager gebleven! Dit ambt is een vorm van blasfemie.

Protestanten zouden eens moeten ophouden met dat geflirt met Rome als hun moederkerk. Is dit een moederkerk, met één bisschop aan het hoofd, die pretendeert representant van Christus te zijn? Dít is Rome – en dan ben ik een verloren zoon. Het is bon ton om als protestant te klagen over onze wankele ambten, en met een scheel oog te kijken naar een hiërarchische structuur die tenminste ‘klopt’. (Een verlangen dat veelal gestalte krijgt in een verlangen naar een ‘tijdloze liturgie’.) Maar die structuur klopt nu juist niet, want zij leeft alleen bij de gratie van Christus op een stoel gebonden, van Maria zonder zonde, van een kerk die feitelijk geen schuld belijden kán. Want zou zij dat doen – haar hele bouwwerk stort in.
Het is die zuivere ambtstheologie die van oprechte katholieken fervente ketterjagers maakt of, erger nog, de goddeloze wereld(joden) doet verachten.

Zo groot was het hart van Joseph Ratzinger dat hij zondaars noodde in zijn kerk. Alsof hij even de Christus was. En zie, hij kon geen schuld belijden.

Je zult maar Pius zijn, of Benedictus heten. En uiteindelijk word je nog vergeten. Het is een ramp om paus te zijn.

WtB