LIBIË

Een blik op het verleden

De eenheid van Italië heeft pas in de tweede helft van de negentiende eeuw haar beslag gekregen. In die tijd waren Engeland en Frankrijk al druk bezig grote en vruchtbare delen van Afrika in te palmen. De Britse historicus A.J.P. Taylor heeft eens gezegd dat de Italiaanse buitenlandse politiek vaak iets heeft van ‘met de grote jongens meedoen’. Zo begon ook Italië delen van Afrika te koloniseren: in 1885 verovert Italië een haven aan de Rode Zee en verovert vanuit die haven Eritrea; in 1887 neemt het Somaliland in bezit; van 1911-1912 verovert het, met instemming van Frankrijk en de tsaar Nicolaas van Rusland (!), Libië op Turkije.

In 1935 valt het Italië van Mussolini vanuit Eitrea Abessinië binnen. Mijn vader was daarover diep verontwaardigd. Op een kaart hield hij de vorderingen van de Italianen bij. Hard schoten ze niet op en daarom gingen ze gifgas gebruiken. Ik begon in die tijd de krant te lezen en tot mijn verbazing las ik dat de namen van Abessijnse militairen vaak met Ras begonnen. Zo had je bijvoorbeeld ene Ras Koeksa. Pas veel later begon ik te denken dat Ras wel eens het Abessijnse woord voor hoofdman of opperofficier kon zijn. In 1936 annexeert Mussolini Abessinië – ik meen dat Churchill hem eens ‘de Verzamelaar van Woestijnen’ genoemd heeft.

Toen het Franse leger in de zomer van 1940 verpletterend verslagen was door de Duitsers viel Mussolini Frankrijk binnen. Ik heb wel eens gelezen dat de beruchte overeenkomst van München in 1938 een idee van Mussolini was, met de bedoeling Hitler in bedwang te houden. In ieder geval vond Mussolini het niet leuk om Hitler na de annexatie van Oostenrijk als buurman te krijgen. Maar toen in de zomer van 1940 de oorlog voor Frankrijk en Engeland verloren leek zal Mussolini wel gedacht hebben: ik ook een deel van de buit.

Dat betekende oorlog met de Engelsen in Libië. De Italianen gingen bij de grens met Egypte in de aanval, maar ze kwamen niet ver. Ik kan me niet onttrekken aan de indruk dat de meeste gewone Italiannen het helemaal niet nodig vonden voor Mussolini te sneuvelen. De Duitsers kwamen de Italianen te hulp onder leiding van de zeer competente Rommel. De strijd ging nogal eens op en neer in Libië, totdat Montgomery Rommel bij El Alamein versloeg en langzaam maar zeker oprukte tot in Tunis. De oorlog in Libië was voorbij. Ik moet tot mijn schande bekennen dat ik nooit stilgestaan heb bij de vraag wat de gewone Libiërs van deze gevechten vonden. Ik stelde me Libië voor als één grote zandbak, waarin Engelsen en Duitsers tegen elkaar vochten.

Na 1945 verloor Italië al zijn koloniën en Libië werd onafhankelijk onder leiding van koning Idris. Er bestonden dus toch gewone Libiërs.

Een indruk van het heden

De in Engeland opgeleide kolonel van het Libische leger Kadhafi verwijderde koning Idris en greep alle macht in Libië. Kadhafi bleek een misdadiger te zijn. Hij is verantwoordelijk voor Lockerbie. Als ik me goed herinner heeft hij ook nog een Frans vliegtuig in de lucht laten ontploffen. Daarop volgden sancties en Kadhafi kwam enigszins tot bedaren. Hij werd met alle egards ontvangen in Rome en niet te vergeten in Parijs in het Elysée. Er bleek ook olie onder de woestijn te zitten. Dat neemt niet weg dat hij vier Bulgaarse verpleegsters ter dood wilde laten veroordelen omdat zij patiënten met aids besmet zouden hebben. Die verpleegsters zijn vrijgelaten door een interventie van een vrouw van wie Sarkozy zich kort daarna liet scheiden.

Toen begon de Arabische lente. Eerst in Tunesië, daarna in Egypte en tenslotte in Libië. De mensen willen democratie. Maar wat bedoelen ze daarmee? Dat je kunt zeggen wat je wilt en veel kunt verdienen? Beseffen zij dat voor een democratie een rechtsstaat essentieel is? Een rechtsstaat zoals in Nederland.

Toen de opstand in Benghazi begon stuurde Kadhafi er een colonne tanks heen om die neer te slaan. Sarkozy liet die colonne zeer effectief bombarderen. Ik belde met iemand die zijn leven lang in de buitenlandse politiek heeft gezeten. Ik vroeg hem: als je Kadhafi aanvalt moet je toch alles wat je hebt in de strijd werpen, dus ook de marine en de grondtroepen? Zijn antwoord: dat laat het VN-mandaat niet toe, maar jij bent toch ook blij dat Sarkozy een bloedbad in Benghazi verhinderd heeft? Dat was ik inderdaad, maar één vraag kwam bij mij niet op: stel dat Engeland en Frankrijk Kadhafi wegvagen, dus ook met marine en grondtroepen, wat moet er dan gedaan worden? Libië is in feite een conglomeraat van verschillende volkjes en bouw daarmee dan maar eens een echte democratie op! Iemand met kennis van zaken schreef in de krant: wat wij in Libië doen is in feite een prima recept voor een lange burgeroorlog. Ik vrees dat hij gelijk heeft.

Wij Nederlanders doen ook mee. Onze F16-s bombarderen niet maar kijken alleen of er geen Libische vliegtuigen in de lucht zitten. Wij zitten dus weer voor een dubbeltje op de eerste rij. De Denen hebben wel mee gebombardeerd. Ik ga niet in op de nooit helemaal opgehelderde kwestie van de helikopter van de Tromp die een landgenoot uit Libië zou halen. De oolog in Libië heeft volgens sommigen al 20.000 slachtoffers gekost, volgens anderen 50.000. Gisterenavond, 15 september, zag ik op het journaal hoe Cameron en Sarkozy in Benghazi als bevrijders toegejuicht werden. Ik dacht aan beelden van de ontvangst van Kadhafi op het Elysée.

Ik schrijf dit stukje omdat we weer een oorlog in gesukkeld zijn. Met wat ik over de rechtvaardige oorlog gelezen heb schiet ik in deze geen steek op. Wel las ik een artikel van Helmut Schmidt: deelname aan een oorlog zoals in Afghanistan betekent dat we veel verder willen reiken dan onze armen lang zijn; mogendheden die dat wel doen, doen dat bijna altijd bij landen waarin grondstoffen te vinden zijn. Schmidt gebruikt zijn gezond verstand, en van dat gezonde verstand is volgens Barth de Heilige Geest een intieme vriend.

A.A. Spijkerboer