COMMENTAAR (Zwarte Piet)

Van mijn geloof ben ik nog niet afgevallen, maar veel scheelt het niet. Wel is er sprake van een ernstige crisis. Jarenlang heb ik de kritiek op de aanwezigheid van Zwarte Piet enigszins meewarig aan gehoord. Mijn geloof in dit fenomeen wankelde er niet door. Waar hadden de critici het over? Ging het niet over een non-issue? Dit verschijnsel was te diep verankerd in ons nationale bewustzijn. Onschuldig kindervermaak. Uiting van onze cultuur.

Dit jaar is het anders. De schok kwam niet eens door het optreden van de aanvoerder van het Zwarte Piet offensief. Hij herhaalde wat hij al in eerdere jaren gezegd had. De schok kwam vooral toen ik in de dagen daarna op twitter de reacties op zijn pleidooi las. Die logen er niet om. Zijn argumenten werden niet weerlegd, zijn persoon werd in diskrediet gebracht. Daarmee legden deze reacties precies bloot wat er aan de hand is.

Dit feest met Zwarte Piet hoort bij onze cultuur, was de teneur van vele stukjes. Daar moet je van af blijven. Wie het wel waagt, zal het weten ook. Precies daar, nl. in het beroep op onze cultuur, zit voor mij de crux. Zeker, het Sinterklaas feest hoort bij onze cultuur. Maar net zo min als dat voor anderen geldt, is dat een vrijbrief om je buiten de kritiek te stellen. Die kritiek komt meestal van buitenaf, dus van mensen die buiten de cultuur staan. In dit geval dus van zwarten. In de kritiek van de Zwarte Piet-oppositie hoor ik vooral de vraag of dit fenomeen niet een verschijnsel is van een witte cultuur die in de kern racistisch is. De zwarte man die als knecht van de blanke wijze man fungeert.

De massieve reactie op deze kritiek bevestigt het punt dat de actievoerders willen maken. We willen de kritiek niet horen om dan daarover het gesprek te voeren. Nee, de zwarte moet zijn mond houden en zich niet met ‘onze’ zaken bemoeien. Die reactie bracht mijn geloof aan het wankelen. Het zou wel eens waar kunnen zijn dat de Zwarte Piet een teken is van het diep gewortelde racisme in ‘onze’ cultuur. Het zou zo maar waar kunnen zijn dat de critici van onze cultuur een voor ons ongemakkelijke waarheid aan het licht brengen, die wij vanuit onszelf niet zien en willen zien.

Daarom lijkt het mij beter om de kritiek serieus te nemen. De kritiek moet gehoord en gewogen worden. Het is de erkenning dat onze cultuur niet alleen maar blank is, maar ook zwart. Zij doen als volwaardige gesprekspartners mee. Eigenlijk wel een trieste opmerking over mensen die al enige eeuwen deel uitmaken van ons Koninkrijk.

Alleen zo redden we het Sinterklaasfeest als feest waar kinderen van kunnen genieten. Dan hoef ik niet van mijn geloof af te vallen. Ook al betekent dat misschien het afscheid van Zwarte Piet. Dan verzinnen we met elkaar wel iets anders. Ik hoop het zeer.

At Polhuis