De St. Mattheüskerk is één van de zeven lutherse gemeenten in de Kopenhaagse wijk Vesterbro. Zoals de meeste lutherse kerken in Scandinavië heeft de Mattheüskerk niet te klagen over haar personele bezetting: er zijn twee predikanten, twee kerkmusici en twee kosters in dienst. Het kerkgebouw is goed onderhouden en het kerkblad ziet er aantrekkelijk uit. Het zondagse kerkbezoek – dat is ook regel in Scandinavië – blijft ver achter bij de riante formatie. Daar staat tegenover dat de St. Mattheüs erg actief is in de wijk. Billboards rond de kerk nodigen uit voor de ‘Gespreksgroep bewust zwanger zijn’, voor een MindfulnessEredienst, en Stiltewandelingen door ochtendlijk Vesterbro.

Wie de relatieve vitaliteit van de lutherse kerk in Scandinavië verklaart uit de steun die ze van de overheid ontvangt, verwisselt gevolg en oorzaak. De staatssteun zou er niet zijn als de kerk geen vanzelfsprekende plaats in de samenleving had. 70% van de Denen, 60% van de Noren en 50% van de Zweden is lid van de Lutherse kerk en hoewel een veel kleiner percentage het christelijk geloof praktiseert, worden kerk en geloof er, anders dan in ons land, breed gerespecteerd. Het christelijk geloof is verbonden met de nationale identiteit. Het is verweven met dierbare feesten en onmisbare rituelen, met bekende liederen en historische personen. Nederlanders denken bij kerk en geloof aan meningen, rivaliserende groepen en gelijkhebberij. Gesprekken over het christendom gaan dikwijls over de vraag wat ervan waar is. In Scandinavië bestrijdt men niet zozeer de waarheid van het geloof, maar varieert men in de toewijding eraan.

Het is gemakkelijk om het Scandinavische christendom als burgerlijk af te doen. Er valt voor de Nederlandse kerken ook iets te leren. Onze diaconale en missionaire activiteiten, of het nu gaat om alledaagse contacten met buitenkerkelijken of om het opzetten van een grootschalig sociaal project, worden bemoeilijkt doordat de kerk niet herkend wordt als nationaal of oecumenisch. Kerk in Nederland is een groepje mensen dat wil dat jij ook bij dat groepje komt. In het noorden is dat anders. Daar viert de kerk haar zondagen en haar feesten, daar doopt, trouwt en begraaft ze, daar geeft ze geld aan de armen – niet per se op een traditionele manier, maar toch zo dat het boventijdelijke en bovenregionale van deze dingen onmiskenbaar is. De keerzijde is duidelijk. Een gerespecteerd onderdeel van de samenleving verandert gemakkelijk in een rijksmuseum. Toch lijkt het eenvoudiger voor een ceremoniële kerk om een belijdende kerk te worden dan voor een lokale religieuze vereniging om maatschappelijk gehoor te vinden.

Udo Doedens

In de Waagschaal, nr. 9, 14 september 2024