HET VERGETEN SEIZOEN

Het vergeten seizoen vertelt van de lotgevallen van pastoor Peters in een verafgelegen dorp ergens tussen Zutphen en Arnhem, halverwege de negentiende eeuw. In dit dorp dichtbij de Duitse grens voltrekt zich iedere vrijdag een wonder. Een doodziek meisje, Lidia, ontvangt na de communie elke vrijdagmiddag om drie uur, het negende uur van de Kruisiging, de stigmata van Christus. Haar handen en voeten vertonen bloedende blaren, daar waar Jezus de spijkers te verduren kreeg. En uit haar zijde vloeit waterig bloed op de plaats waar één van de soldaten met een lans in de zijde van Jezus stak en meteen vloeide er bloed en water uit.

Pastoor Peters is door de aartsbisschop in Utrecht aangesteld om als plaatsvervangend pastoor orde op zaken te stellen in het dorp. Hij moet het geval onderzoeken van Lidia Wijffels, voordat het dorp verandert in een bedevaartsoord. We willen hier geen Franse toestanden heeft de aartsbisschop hem op het hart gedrukt. Pastoor Peters is vastbesloten om als vertegenwoordiger van de una sancta catholica et apostolica Ecclesia de waarheid omtrent de zaak Lidia Wijffels aan het licht te brengen. Hij ziet Lidia als een fenomeen, een raadsel dat door de rede ontleed moet worden.

De zin waarmee Delpeut zijn roman opent, is voor ingewijden een eerste aanwijzing dat pastoor Peters hoe dan ook over de kwestie Lidia Wijffels zal struikelen. De haan kraaide voor de tweede maal. Pastoor Peters slaat er geen acht op, want deze representant van de apostolische stoel wordt door een geheel andere kwestie in beslag genomen. Eentje, die al zijn aandacht opeist namelijk zijn stoelgang. Gedurende heel zijn verblijf in het dorp wordt hij geplaagd door een hardnekkige constipatie. Een probleem dat hij angstvallig geheim tracht te houden voor zijn omgeving, zijn huishoudster Stien en haar zoon Jan, de dorpsidioot.

Aanvankelijk leest het boek als een detective. Je wilt als lezer weten hoe het zit. Is hier sprake van een wonder, hysterie of bedrog? Je hoopt dat er snel een verklaring komt voor dat bloederig wonder dat zich elke vrijdagmiddag aan Lidia voltrekt. Meer nog ga je hopen met het oog op het behoud van het doodzieke meisje dat dit wonder snel zal ophouden.

Uit het vervolg zal blijken dat daar op zijn minst nog een wonder voor nodig is.

Wat het boek echt spannend maakte voor mij was niet zo zeer het wonder, maar de geloofscrisis waarin pastoor Peters wordt gestort. Gelijk al bij de eerste ontmoeting brengt Lidia, de dochter van een dagloner hem in verwarring. Zij boezemt hem ontzag in. Er is iets in haar dat hem verontrust, hem doet weifelen en twijfelen. Zou het dan toch zo kunnen zijn dat de Heer haar hart heeft geopend. Dat Hij haar zijn liefde heeft geschonken, haar heeft uitverkoren om deel te hebben aan zijn lijden. Heel even durft hij het zichzelf schoorvoetend te bekennen, dit meisje heeft hem dichterbij het geloof gebracht dan hij ooit is geweest. Voor het eerst in zijn leven heeft hij door toedoen van Lidia het geheim des Kruises echt ondergaan. Maar om het geloof te dienen moet hij het juist eerst verloochenen, dat is zijn heilige opdracht. Koste wat het kost, wil hij de twijfel wegnemen. Hij kan de dingen niet laten voor wat ze zijn. Toevalligheden, voorvallen, h ij wil weten hoe het werkt. Wat er gaande is in het lichaam van Lidia. Uit welke diepte zij de betovering omhoog haalt.

Het vergeten seizoen vertelt de ontroerende geschiedenis van een zielenherder, die vanwege zijn heilige opdracht zich niet langer kan verschansen achter zijn leerstelligge boeken. Hij wordt beroofd van zijn enige ware kracht, die van de woorden. De woorden die hem het idee geven alles onder controle te hebben. Pastoor Peters wordt gedwongen om af te dalen naar de naakte realiteit. Een werkelijkheid zonder taal. Zonder Stien, zijn huishoudster en haar zoon Jan, de stomme minder begaafde idioot, de zondebok van het dorp zou hij daarin wegzakken. Door hen leert hij lief te hebben en dat hij zelf beminnenswaard is.

Op hardhandige wijze moet deze zielenherder leren dat de mensen in het dorp hun vroomheid, hun geloof op een heel eigen manier beleven. Wat zij verlangen van de Kerk is om in passione beziggehouden te worden. Zij willen in de kerk indrukken ondergaan, geroerd worden, liefst tot tranen toe. En dan mag mijnheer pastoor wat hen betreft ongestoord opgaan in de schone plechtigheden der Kerk. Maar zodra ze in de gaten krijgen dat mijnheer pastoor hun dit alles wil ontnemen, komen zij in opstand. Pas wanneer op zondagmorgen de kerkbanken leeg blijven, realiseert pastoor Peters zich op het hoogtepunt van de hoogmis, als de Heilige Hostie door hem wordt opgeheven en daarna de kelk, dat dit ritueel om instemming en een gemeenschap vraagt. Zonder instemming en een gemeenschap heeft het ritueel geen enkele waarde en betekenis. Dan wordt het ontdaan van zijn zuivere en zuiverende schoonheid.

Gelijk Petrus, de aanvoerder der apostelen, de drager van de sleutels van het koninkrijk, door het kraaien van een haan tot zijn roeping werd teruggebracht, zo gebeurt dat ook met pastoor Peters op het einde van het boek.

Het is dan dat hij beseft bij geloven gaat het om geheimen. Geheimen die een mens nooit helemaal kan ontrafelen. Maar ook hoe ga je om met deze geheimen. En wat voor waarde hebben deze geheimen voor jou.

Door deze roman ben ik op een diepere manier gaan verstaan dat het geheim des kruises in de katholieke traditie anders beleefd, ondergaan wordt dan in de protestantse traditie.

De geschiedenis van een verwarde en onzekere zielenherder eindigt met de woorden ‘Stien’, riep hij,’ik ben thuis’. Die woorden roepen een sfeer van vertrouwelijkheid en genegenheid op, die er eerder niet waren. Zijn ze zo maar terloops bedoeld of vertellen zij de lezer hoe aan pastoor Peters en zijn huishoudster Stien het kruiswoord van Jezus is vervuld, toen Hij zei tegen zijn moeder, ‘Vrouw, zie, uw zoon.’ en tot de leerling, ’Zie, uw moeder’.

Ik zou dat graag willen geloven.

Machteld de Mik-van der Waal

Peter Delpeut, Het vergeten seizoen, Uitgeverij Augustus