COMMENTAAR (Naar een derde feministische golf)

Ciska Dresselhuys, oud-hoofdredacteur van het feministische blad Opzij, observeert in een artikel in Trouw (2 juni 2012) dat vrouwen zoveel meer moeite met ouderdom hebben dan mannen. ‘Ondanks twee feministische golven worden vrouwen nog altijd, veel meer dan mannen, op hun leeftijd en uiterlijk beoordeeld.’ Tussen de regels klaagt ze erover dat oude vrouwen niet als seksueel aantrekkelijk worden gezien. Een oplossing voor het probleem biedt ze niet. Ze komt niet verder dan berusting en het inzicht dat als je goed in je vak bent zoals Hillary Clinton, je niet op je uiterlijk wordt afgerekend. Ongetwijfeld waar, maar de meeste vrouwen zijn geen Hillary Clinton.

Het zou goed zijn als Dresselhuys kritischer keek naar de ontwikkelingen binnen het feminisme. De feministische beweging heeft zich altijd het meest thuis gevoeld in de wereld van de Radicale Verlichting. Heel logisch, want de Radicale Verlichting proclameerde de gelijkberechtiging van gediscrimineerde groepen als Joden, vrouwen en zwarten. Maar met de Radicale Verlichting kwam ook een biologistisch mensbeeld naar voren. De mens was vooral zijn lichaam. Verlangen, lust en lichamelijkheid werden hoog gewaardeerd. Dit mensbeeld brak in Nederland in de jaren zestig door onder andere in de seksuele revolutie. In Nederland was het feminisme onderdeel van deze zelfde culturele beweging.

Rond 1980 kwam binnen het feminisme een tegenbeweging op gang. Er kwam verzet tegen mannen die vrouwen vooral als seksobject zien. Verkrachting en incest werden als maatschappelijke problemen geagendeerd. Deze tegenbeweging heeft jammer genoeg niet tot een wezenlijk nadenken over het onderliggende mensbeeld geleid. Verkrachting en incest waren vooral slecht omdat ze de autonomie en de lichamelijke integriteit bedreigden.

In de jaren daarna zijn nieuwe generaties vrouwen juist meegegaan in de nadruk op lichamelijkheid en seksualiteit, alleen nu onder de vlag van de eigen autonomie. Vrouwen presenteerden zich nadrukkelijk als sexy. Tegenover de mannelijke lust, werd nu de autonome vrouwelijke lust gesteld en verheerlijkt. Elk modern vrouwenblad bevat tegenwoordig standaard een verhaal over seks.

Vrouwen en mannen komen daar niet verder mee. De ‘autonome vrouwen’ blijven partnerloos of kinderloos. De wat minder autonome vrouwen zijn nogal weerloos tegen de seksuele eisen die partners of ‘vriendjes’ aan hen stellen. De fixatie van de mens op zijn lichaam leidt tot een oude dag die alleen in het teken van lichamelijk verval en sterven staat. Als je meegaat in een cultuur die de nadruk legt op lichamelijkheid en lust, is het onvermijdelijk dat mensen die daar niet aan mee kunnen doen, over het hoofd worden gezien.

Ik zou blij zijn met een beweging van vrouwen en mannen die breekt met de nadruk op lichamelijkheid, lust en begeerte. Onder andere in het christendom is er een nadruk op de ziel van de mens en is de dood niet het einde. Dat is een schat waar heel veel vrouwen en mannen gelukkiger en beter van zouden worden.

Coen Wessel