DE KERK ALS SPEL VAN GOD

In 1523 hoort Maarten Luther dat de eerste twee martelaren voor de zaak van de Reformatie gevallen zijn. Hendrik Vos en Jan van den Esschen, verbrand op de markt te Brussel.

Als dat bericht de huidige kerk had bereikt, zou er gereageerd zijn met een mengeling van angst en medelijden. Nee, eerder nog: met een programma.

Luther reageert anders. Hij gaat een brief schrijven, de ‘brief aan de christenen in Nederland’. Hij feliciteert ons, omdat wij ‘de eersten zijn die om Christus’ wil schande en schade, angst en nood, gevangenschap en gevaar’ mogen lijden. Verheugt u in dit lijden.  

Wat de kerk mist, is deze houding. Wat zij nodig heeft, is deze geest. Programma’s hebben we genoeg gehad, net als pamfletten en plannen, slogans en logo’s. Dat hoorde bij de tijd dat we dachten dat alles maakbaar was. Een maakbare samenleving en een maakbare kerk.

Als Luther ergens niet in geloofde, dan was het wel in maakbaarheid. Hij had geen programma. Het ging hem om de mentaliteit, de geest, de moed. ‘Hier sta ik!’ Dat te zeggen, als het moet tegenover paus en keizer, of op de brandstapel, is geen idee, dat is het einde van alle ideeën. Het is God God laten zijn in alles wat je overkomt. ‘Wij zijn het spel van God’, zei hij. God speelt een ondoorgrondelijk, duister en toch liefdevol spel met ons. En kerk-zijn is: met je laten spelen.

God speelt met de kerk van het westen een gevaarlijk spel. Een Russische roulette. Er vallen doden bij, en velen haken af. Het enige dat de kerk daarbij moet leren, is daar niet op te reageren met het mengsel van paniek en zelfoverschatting, waar zij nu aan lijdt. De kerk is niet maakbaar. Zij is niet eens van ons. Laat God er van maken wat Hem goed dunkt.

Maar er is ook geen reden voor paniek. Christus was het eerste slachtoffer van de Russische roulette. Alle slachtoffers die er nog moeten komen, zijn daarin met Hem verenigd. Zo leven is een oefening in sterven, en dat met vreugde. 

Kerk-zijn is geen kwestie van uiterlijke daden, maar van een innerlijke overtuiging. Wat wij nodig hebben, dat zijn geen dienstencentra of rekenmeesters, geen beleidsplannen, geen logo’s, geen slogans en geen columns. Geen positief denken en geen vluchtgedrag. Het is de mentaliteit van het kind, het spel en de blijdschap.

Willem Maarten Dekker

Column, ingezonden voor de wedstrijd ter gelegenheid van hervormingsdag 2010, georganiseerd door dagblad Trouw en de Protestantse Gemeente Amsterdam. De jury koos de beste drie columns, waarvan deze er één was. Ook gepubliceerd op

www.trouw.nl