Het enthousiasme waarmee van kerkelijke zijde het sluiten van de kerkdeuren is begroet, heeft mij verbaasd. Nog voordat de overheid het vroeg, waren de meeste kerkdiensten al op online uitzendingen overgestapt. Toen er nog honderd kerkgangers mochten komen, en de mensen zich nog verdrongen in de winkels: geen sterveling meer in de kerk. Men sprak meteen van ‘verboden’ van de overheid, terwijl er alleen sprake was van adviezen – én terwijl de overheid het ten aanzien van de kerken uitsluitend bij adviezen kán laten. Vanwege de scheiding van kerk en staat kan de overheid een gemeente niet bestraffen, al zit de kerk stampensvol. Daar is dit kabinet heel zuiver mee omgegaan. Hulde aan de staat. Maar snapt de kerk haar eigen positie nog?

Corona is ernstig, en het is heel verstándig dat de kerken hun maatregelen hebben getroffen. De heilige Geest is vaak een vriend van het gezond verstand. Maar het enthousiasme waarmee de kerk meteen het braafste jongetje van de klas wilde zijn, heeft mij verbaasd. Waar komt dit enthousiasme vandaan?

Een eerste verklaring is de angst. Op grond van collectieve angst dúrfden mensen niet eens meer naar de kerk. Een tweede verklaring lijkt me: de kerk heeft deze crisis meteen als een kans gezien om van méér betekenis te zijn. Prompt verschijnt de scriba op de TV, want: ‘waar nood is, daar gaan de mensen natuurlijk om de kerk roepen!’ Zo bleek ook menig dominee razendsnel een internet-dominee te worden. Een kans om van je te laten horen! Dit omarmen van crises als kans hebben we eerder gezien bij de vluchtelingencrisis. Of de geest van de kerk hier ook de vriend van het gezond verstand is, kun je je afvragen. Je kunt je afvragen hoe rationeel het is een crisis als kans te zien, en hoe menswaardig het is ten opzichte van de slachtoffers.

Er is echter een derde verklaring. Die is dat ook in de kerk de waardenhiërarchie in feite al lang seculier is. In onze cultuur als geheel zijn de hoogste waarden die van het individu en die van de gezondheid. Omdat de individuele gezondheid hoger staat dan de gemeenschap, is het nu mijden van anderen voor veel mensen in feite vanzelfsprekend. In het echte christendom is het anders. Daar staat de gemeenschap hoger dan het individu en God hoger dan de gezondheid. In het echte christendom geeft Franciscus de melaatse een kus. Deze crisis laat zien dat dit christendom onder ons al lang dood is.

Willem Maarten Dekker

In de Waagschaal, jaargang 49, nr. 5. 2 mei 2020